خشکسالی؛ متهم اصلی مرگ جنگل‌ها درگچساران/برزخ کم آبی و مراتعی که تبدیل به بیابان می شوند +تصاویر

گچساران نیز به طور متناوب با خشکسالی هایی با شدت و ضعف های مختلف در سالهای اخیر روبه رو شده است که بعضا  این پدیده خسارت های گسترده ای بر عرصه های منابع طبیعی و محیط زیست تحمیل کرده است.

خشک شدن درختان در اثر بی آبی

یکی از خسارات خشکسالی تقلیل پوشش گیاهی و فرسایش خاک در حوزه های آبخیزاین شهرستان است وخشکسالی های مداوم در سطح عرصه های منابع طبیعی تهدیدی جدی به شمار می رود که کاهش منابع آبی موجود، باعث افزایش ضریب آسیب پذیری جنگل ها و مراتع ، هجوم آفات و نیزبیماری های گیاهی شده است.

این درحالی است که خشکسالی های اخیر از یک طرف با خشک شدن سطح خاک که بستر حیات جنگل است، به عدم زادآوری درختان جنگلی در بیشتر مناطق گچساران کمک کرده و از سوی دیگر کمبود بارش ها باعث خشک شدن درختان در این مناطق و تقلیل پوشش گیاهی شده و فرسایش خاک را نیز سرعت بخشیده است.

جدای از این موارد هر هکتار از درختان جنگلی قابلیت ذخیره‌سازی ۵۰۰ تا ۲هزار متر مکعب آب را دارد و وقتی بدانید زمان نفوذ آب در جنگل هفت دقیقه است که این زمان را می‌توان با چهار ساعت زمان نفوذ آب در مناطق غیر جنگلی مقایسه کرد، غیر از این‌ موارد هر هکتار جنگل سالانه ۶۸ تن رسوب گوگرد و غبار را جذب می‌کند و به جای آن ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند که این ها تنها بخشی از فواید پر تعداد جنگل و درختان است.

اگرچه بسیاری از صاحبنظران این حوزه، با توجه به نقشی که جنگل‌ها در چرخه آب دارند، آنها را “مادر چشمه‌ها و رودخانه‌ها” نامیده اند و فلسفه این نامگذاری بیشتر از این جهت است که منافذ ایجاد شده ناشی از نفوذ ریشه درختان در خاک مناطق جنگلی، همانند یک شبکه انتقال، آب ناشی از بارندگی را به سمت سفره‌های زیرزمینی هدایت می‌کند.

خشکی ۸۰درصدی چشمه ها

اثر این شرایط به‌گونه‌ای است که بنا بر ادعای برخی کارشناسان این حوزه، میزان نفوذ آب در مناطق جنگلی، تا ۴۰ برابر مناطق غیرجنگلی است واز طرف دیگر، درصد تبخیر آب در سطح زمین‌های جنگلی، به‌دلیل خنک بودن هوا، کاهش تابش مستقیم آفتاب و کاهش شدت باد، بسیار کمتر از مناطق غیرجنگلی است.

این درحالی است که رئیس محیط زیست گچساران در خصوص خشکسالی های اخیردراین شهرستان می گوید:۸۰ درصد چشمه های مناطق حفاظت شده این شهرستان در پی خشکسالی‌های چند سال اخیر خشک شده و آبدهی سایر چشمه ها به شدت کاهش یافته است.

ولی رمضانی درادامه می افزاید:بیش از ۸۰ حلقه چشمه در مناطق حفاظت شده شهرستان وجود دارد که خشک شدن و کاهش آبدهی چشمه ها وضعیت آبی حیات وحش منطقه را نیز با مشکل مواجه کرده و برای افزایش آبدهی، چشمه ها به صورت ماهانه لایه روبی می شوند.

کوه خامی با مساحت بیش از ۲۶ هزار هکتار، کوه سرخ با ۳۲ هزار هکتار و کوه دیل با ۱۰ هزار هکتار مساحت از جمله مناطق حفاظت شده شهرستان‌های گچساران و باشت محسوب می‌شوند.

خسارت ۳۰ درصدی به درختان جنگلی

رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری گچساران نیز در این خصوص می گوید: خشکسالی، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و انواع آفت سبب خسارت ۳۰ درصدی به درختان جنگلی در این شهرستان شده است.

کاهش تولید ۴۰ درصدی میوه درختان

فرهام جلیلی، می افزاید: ۱۱۵ هزار هکتار جنگل در مناطق مختلف این شهرستان وجود داردکه کاهش بارش نزولات آسمانی و تاثیر خشکسالی موجب کاهش تولید ۴۰ درصدی میوه گونه های درختان کوهی از جمله پسته وحشی، کلخُنگ ، بادم و زالزالک شده است.

وی تصریح می کند: تغییر اقلیم و بحران های اقلیمی از جمله خشکسالی ها، تغییر کاربری اراضی، چرای بی رویه و برداشت بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی از جمله عواملی است که جنگل ها و دیگرگونه‌های گیاهی را تهدید می‌کند.

کاهش ۷۰درصدی گیاهان مرتعی

رئیس منابع طبیعی گچساران می گوید:سالانه به طور متوسط ۳۰ میلیون و۵۳۴ هزار کیلوگرم علوفه در مراتع این شهرستان تولید و به مصرف دام های سبک عشایر می رسید که به دلیل کاهش بارش نزولات آسمانی و تاثیر خشکسالی بر رویش گیاهان مرتعی ۷۰ درصد کاهش یافته است.

جلیلی بیان می کند:سالانه در هر هکتار از این مراتع ۱۵۰کیلو گرم علوفه تولید می شد که به دلیل کاهش نزولات آسمانی هم اکنون این میزان به ۴۰ کیلو گرم رسیده است.

تعلیف ۱٫۵میلیون دام در مراتع

وی تصریح می کند:مراتع این شهرستان تنها ظرفیت چرای ۸۰۰ هزار واحد دامی را دارد که نزدیک به یک میلیون و ۵۰۰ واحد دامی در این مراتع تعلیف می کند،یک هزار و ۶۰۰ فقره پروانه چرای دام از سوی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری برای دامداران این شهرستان تاکنون صادرشده است.

کمبود شدیدنیروی انسانی

رئیس منابع طبیعی گچساران می افزاید:کمبود شدید نیروی انسانی مهم‌ترین مانع در حفاظت از منابع طبیعی است و ۸۰ درصد از مراتع این شهرستان به دلیل کاهش بارش نزولات آسمانی و تأثیر خشکسالی، دچار خسارت شده است.

با این تفاسیر کارشناسان این امر می‌گویند درختان به دلیل افت سفره‌های آب زیرزمینی در برخی مناطق قادر به تأمین آب مورد نیاز خود نیستند وهمین موضوع باعث خشکیدگی آن‌ها شده است و نگاهی به این آمار در کهگیلویه و بویراحمد خبر از افت ۱۰درصدی آب در ۱۵ دشت این استان می‌دهد.

هرچنداین استان بیش از ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد که از این میزان ۹۰ درصد گونه بلوط است، این درختان به ویژه در ماه‌های پایانی سال زراعی به‌شدت تحت تأثیر کم‌آبی هستند و ظاهراً عزمی جهت حفظ اکوسیستم طبیعی آن وجود نداردوکارشناسان امر معتقدند در صورت جمع‌آوری نشدن میوه بلوط و حفظ منابع آب، گنجینه‌های خدادادی جنگل‌ها و مراتع قادر به حفظ طبیعت زیبای خود هستند.

اعتبار ویژه برای احیای جنگل های کهگیلویه و بویراحمد

با این تفاسیر ،معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می گوید:احیای جنگل های دچار خشکیدگی شده در استان نیازمند همت مضاعف همه دستگاه های اجرایی، مشارکت مردم و اختصاص ردیف اعتباری ویژه است.

گودرزباقری فردمی افزاید:افزون بر ۱۲۰هزار هکتار از جنگل‌های بلوط این استان در سال های اخیر دچار خشکیدگی شده است ودر سال های گذشته برای کنترل خشکیدگی درختان بلوط در کهگیلویه و بویراحمد ردیف اعتباری وجود داشت اما هم اینک این بودجه حذف شده است.

وی بیان می کند: برداشت بی رویه از آب های سطحی و سفره های زیرزمینی در کنار خشکسالی های پیاپی باعث خشکیدگی درختان بلوط در استان شده است و میزان برداشت آب از چاه ها در بیشتر کشورهای دنیا ۴ تا ۲۰ درصد است در حالی که این آمار در کهگیلویه و بویراحمد بسیار بیشتر است.

خشکیدگی درختان بلوط پنج تا ۷۰ درصد است

معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می افزاید:براساس بررسی کارشناسی انجام شده دامنه خشکیدگی درختان بلوط پنج تا ۷۰ درصد است که تدوین یک برنامه کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت، حفاظت از جنگل ها، نظارت بیشتر بر میزان برداشت از سفره های زیرزمینی و آب های سطحی در کنار تخصیص ردیف اعتباری برای کاشت جنگل از راهکارهای گره گشا برای کنترل پدیده خشکیدگی جنگل های بلوط در این استان است.

وی تصریح می کند:در سال های اخیر سنگ چینی برای ذخیره فرو رفت آب در زمین، جنگل کاری در شهرستان های باشت و کهگیلویه انجام شده و باید اعتباری برای ادامه این عملیات وجود داشته باشداین استان بیش از ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد که از این میزان ۹۰ درصد گونه بلوط است.

برداشت بذر بلوط غیرقانونی است

باقری فرد درادامه با بیان اینکه برداشت بذر بلوط غیرقانونی است می گوید: مشارکت مردم نیز برای حفظ اکوسیستم طبیعی جنگل ها ضروری است و کاهش توان اکولوژیک و افزایش تخریب اکوسیستم جنگل و مرتع و فقر بانک بذر و خاک و فرسایش ژنتیکی زاد آوری جنگل از پیامدهای جمع آوری بی رویه بذر بلوط است.

باقری فرد بیان می کند: بیشترین خشکیدگی بلوط در مناطق بوستان، لنده و کوه خاییز است، مبارزه بیولوژیک، غنی سازی با بذر و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری از راهکارهای حفظ جنگل‌های بلوط این استان است.

معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: این بیماری به‌صورت سرخشکیدگی درخت، کاهش رشد و ریزبرگی نشان داده می‌شود، ۳۶هزار هکتار جنگل دست کاشت در مناطق مختلف این استان در سال‌های اخیر ایجاد شده است.

 افزایش پدیده بیابان‌زایی و پیامدهای آن

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد اظهارمی کند: ۱۵۰ هزار هکتار از مراتع این استان در شهرستان‌های گرمسیری گچساران و بهمئی در معرض بیابانی‌شدن است وهم‌اکنون ۴۰ هزار هکتار از مراتع شهرستان‌های گچساران و بهمئی تبدیل به بیابان شده است.

 وی با اشاره به فرسایش خاک و امکان ایجاد کانون‌های گرد و خاک در صورت انجام نشدن طرح‌های بیابان‌زدایی تصریح می کند: احیای این منابع طبیعی نیازمند همت مضاعف مسئولان استانی و ملی برای تخصیص اعتبار و تأمین نیروی انسانی متخصص است.

 اختصاص اعتبارات بیابان‌زدایی دراستان

باقری تاکید می کند: مسئولان با هدف اختصاص اعتبارات بیابان‌زدایی، این استان را در ردیف مناطق بیابانی کشور قرار دهند گرچه وزش بادهای شدید، پوشش گیاهی فقیر و ناچیز، کاهش بارندگی، شور شدن خاک و اختلاف شدید دمای شب و روز از عوامل مهم در ایجاد خطر بیابانی‌شدن عرصه‌های طبیعی است.

بیماری خشکیدگی درختان بلوط

وی درادامه نیز می گوید: اجرای طرح‌های آبخیزداری، احیاء و کاشت جنگل و هماهنگی و بهره‌برداری، مشارکت جوامع محلی و سازمان‌های مردم نهاد، ایجاد کمپین‌های حفاظت از منابع طبیعی و بهره‌برداری مناسب از نقش سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف اجرایی و خدماتی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله‌ای در این زمینه است، براساس برآوردهای کارشناسی سالانه ۱۰ تا ۲۰درصد به وسعت جنگل‌های بلوط دچار بیماری خشکیدگی افزوده می‌شود.

کاهش ۴۰درصدی بارندگی درگچساران

هرچند به گفته کارشناس هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد میزان بارندگی در این استان در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۶میلی‌متر کاهش یافته است وآمارهای سازمان هواشناسی نشان می دهد میزان بارندگی در گچساران در سال ۹۶ نسبت به مدت مشابه ۴۰ درصد کاهش یافته است.

گونه‌های جنگلی بادام، بلوط و بنه بیشترین وسعت جنگل‌های این شهرستان را به خود اختصاص داده‌است.بیش از یکهزار و ۵۰۰ هکتار جنگل دست کاشت در گچساران وجود دارد و۹۰ درصد از اراضی شهرستان گچساران را عرصه‌های ملی تشکیل می‌دهد که از این میزان ۷۰ درصد مرتع و جنگل است.

کهگیلویه و بویراحمد با بیش از ۱۵ هزار کیلومتر مربع مساحت در جنوب غربی ایران قرار دارد و ۳۰ درصد کل گونه‌های گیاهی کشور را در خود جای داده است، این استان ۷۱۳ هزار نفری دارای یک درصد مساحت و یک درصد جمعیت کشور است.

انتهای پیام